گلیم چیست؟ معرفی انواع گلیم + عکس

گلیم چیست؟

گلیم نوعی از زیر انداز است که بافت آن برعکس فرش هیچ پرزی ندارد، گلیم از نخ پشم بافته می شود.

این هنر بیشتر در عشایر و در مناق روستایی رونق دارد ولی با آموزش های موجود در شهر نیز عاقه مندانی به این هنر وجود دارد که کار گلیم بافی را انجام می هند.

مواد اولیه گلیم

نخ گلیم از قدیم و از ابتدا با خامه و یا نخ پشم طبیعی گوسفند و بز بافته می شود اما با گذشت زمان نخ پنبه و همچنین نخ های مصنوعی مانند اکریلیک، کرومی و … نیز بافته می شود. اما در اصل جنسی که برای بافت گلیم باید استفاده شود پشم طبیعی است.

زمان پیدایش گلیم

انسان بعد از اینکه برای خود تن پوشی طراحی کردند و با مرور زمان به فکر استفاده از زیر انداز شدند و کم کم با پیدایش پشم ریسی گلیم بافی نیز رواج پیدا کرد.
این هنر متعلق به 2500 سال پیش از میلاد مسیح است و کهن ترین گلیم در این دوران و در میان آثار مصر باستان کشف شده است.

مناطق بافت گلیم

این هنر دست ، علاوه بر ایران در کشورهای مختلف خاورمیانه نظیر : چین ، هند ، پاکستان ، افغانستان ، ترکمنستان و… تولید می‌شود. در کشور ما نیز علاوه بر ایلات و عشایر ، در استان‌های خراسان ، فارس ، کردستان ، بلوچستان ، یزد ، آذربایجان ، کرمانشاه و… این محصول زیبا وجود دارد.

نقشه به کار رفته در گلیم

بیشترین طرح های که در بافت گلیم استفاده می شود اشکال مختلف هندسی است مانند چهارگوش، لوزی، شش گوشه اما تمامی گلیم ها با این طرح بافته نشده است و خیلی از طرح بر اساس ذهنی و به اصطلاح طرح و نقشه ذهنی داشته اند که شامل نقشه طبیعت و حیوانات نیز می شود.

طرح های مختلف بیشتر به مناطقی که در آن بافته می شود بستگی دارد.و متفاوت است.

مراحل بافت گلیم

مانند فرش بافی گلیم نیز نیاز به دار قالی برای برپا کردن نیاز دارد.
بعد از آن نوبت به سیه بندی و چله کشی دار قالی می شود.
و با کمک نخ های پشمی بافت با دست شروع شده و بافنده نقش و نگارها را روی گلیم پیاده می کند.

اگر علاقه به گلیم بافی دارید ما یک پکیج آموزش 0 تا 100 گلیم بافی را آماده کردیم که شامل کلیه مراحل گلیم بافی است و شما با تهیه این پکیج آموزشی قادر به بافت هر نوع گلیم در ابعاد و اندازه و نقش و نگار خواهید بود.

برای خرید دوره کلیک کنید

انواع گلیم

در هر نقاط از ایران قوم ها گلیم مختص خود را دارند. ما در ادامه معروف ترین آنها را معرفی می کنیم.

شاهسونی

یکی از معروف ترین ایل های ایران شاه سون است. گلیم های بافته شده توسط این ایل ظریف بوده و به سوماک معروف است و در گویش محلی به آن ورنی نیز گفته می شود.

طرح های بافت این ایل بیشتر نقشه حیوانات اعم از آهو ، اسب و پرندگان است. که با اشکال هندسی ترکیب می شود. تنوع بافت بالایی دارد و کم پیش میاد شما دو طرح هم نقشه بین آنها پیدا کنید. آنها این گلیم ها را با پشم زبر و خشک می بافند.

این نکته نیز حائز اهمیت است که بدانید بیشتر زین های اسبی از نوع گلیم است و توسط ایل شاهسون بافته و تولید می شود.

لری

یکی از باکیفیت ترین گلیم های موجود برای اقواام لر است و از گلیم بافی برای تولید خورجین های بزرگ برای نگهداری وسایل منزل استفاده می کنند.

نقش و نگار گلیم این عشایر از اشکال هندسی و حیوانات خاص همان منطقه است و بیشتر رنگ گلیم آن مناطق سبز، سیاه، آبی و سفید است.

گلیم خمسه

این نوع گلیم متعلق به پنج قوم شیرازی است و نام خمسه اشاره به در هم آمیختن این پنج ایل در این استان دارد ؛ از میان آنها دو ایل عربی صحبت می‌کنند و دو ایل به زبان ترکی و در یکی از آنها که به باصری معروف است به زبان فارسی سخن می‌گویند.

گلیم های آنها نیز از نوع سوماکی است که به نام ده بید نیز معروف است. زمینه طرحی که بافته می شود بیشتر تیره است و روی آن ستاره هایی به صورت مورب به شکل لوزی های درهم بافته می شود.

بلوچی

طرح و رنگ این پارچه ها از شرایط آب و هوایی قبایل بلوچ نشأت گرفته است. مدل های این فرش ها راه راه بوده و در هر ردیف از طرح ها و رنگ های مختلف استفاده شده است.

صنایع دستی این قبایل از رنگ های تیره مانند جگر ، آبی تیره ، شتری و قهوه ای استفاده می کنند و البته رنگ های روشن مانند سبز ، قرمز و زرد نیز از ویژگی های آنهاست.

هرسین

این منطقه در استان کرمانشاه یکی از مهمترین مراکز گلیم بافی در ایران است. شاید مهمترین ویژگی این نوع زیراندازها این باشد که هنرمند با استفاده از سلیقه و شرایط محیطی خود آن را می بافند.

طرح‌های حاشیه و زمینه آنها ریز و پرنقش هستند به گونه‌ای که نمی‌توان فضای خالی میان نقش‌ها پیدا کرد
هنرمندان این منطقه از پشم بز در حاشیه زیراندازها استفاده می کنند زیرا ضد بید است و رنگ آن معمولاً خاکستری ، سبز ، سفید ، قرمز و بنفش است.

قشقایی

تنوع طرح و رنگ بافته‌های این ایل را به خاطر این می‌دانند که یا در محل اتراق بافته می‌شوند و یا هنگام کوچ کردن و فراوانی مناظر طبیعی اطراف هنرمند این تنوع را پدید آورده است.

نقش اصلی این گلیم طرح‌های هندسی و حیوانی هستند ، نظیر : ستاره هشت‌پر ، هشت ضلعی و تصاویر بز ، طاووس و آهو.

سنه

این نوع گلیم مختص سنندج است که بسیار ظریف و با کیفیت تولید می شود. و طرح های کار شده هراتی می گویند که طرح های بوته ای و خط های مورب تشکیل دهنده نقش و نگار آن است.

گلیم سنه طرحی بسیار زیبا و معروف دارد که در آن نقش ترنجی در میان قرار دارد و زمینه‌اش رنگین است و طرح بوته‌ای ظریف نیز در آن به چشم می‌خورد.

ترکمن

در این نوع رنگ قرمز روشن نقش اصلی را بر عهده دارد. این گلیم ها محکم و سبک هستند و طرح ها براساس یک نقشه اصلی که گل نامیده می شود دسته بندی می شوند

و آنها را بصورت شش و هشت ضلعی می بافند. جالب است بدانید در مدل ترکمن هر گل نشان دهنده یک خانواده است.

زرندی

این نوع گلیم بافتی کوچک و چاک‌‌دار دارد و بلند و بادوام است ؛ این بافته‌ها در روستاهای ساوه و زرند و قزوین تولید می‌شوند.

افشاری

این طرح زمینه‌ای با رنگ طبیعی یا سیر دارد که ستاره‌های زیادی روی آن نقش بسته‌اند ؛ در گلیم افشار گل‌های ستاره‌ای به شکل لوزی‌های درهم به چشم می‌خورند که به صورت مورب در کنار هم قرار دارند.

بازار گلیم

امروزه بسیاری از زنان خانه دار ایرانی از گلیم های سنتی برای زیبا سازی خانه های خود استفاده می کنند. این هنر کشورمان به دلیل نقش ها و تنوع خاص خود هر مخاطبی را به خود جلب می کند

و به همین دلیل کشورمان علاوه بر بازار صادرات داخلی خوب ، در کنار هند و پاکستان یکی از بزرگترین صادرکنندگان گلیم در جهان است.

گلیم فرش آشپزخانه

بهترین گزینه برای استفاده زیر انداز در آشپزخانه به جای فرش که پرز داره استفاده از گلیم هست که هیچ پرزی نداره و خیلی راحت از فرش هم تمیز می شود.

شما می توانید با هزینه کمتر از فرش دستباف یک گلیم دستباف زیبا برای آشپزخانه خود تهیه کنید.

عکس گلیم

نقشه گلیم بافی طرح ساده

بیشتر طرح و نقشه ها در گلیم بافی از نوع ذهنی بافت است و بافنده با توجه به سلیقه خود یک شکلی را در ذهن خود تجسم می کند و سعی می کند آن را روی دارقالی اجرا کند.

اما نقشه های بسیاری نیز برای گلیم وجود دارد اعم از اشکال چند ضلعی نقشه های مدرن تر که بسته به سلیقه خود میتوانید تهیه کنید و بافت گلیم را شروع کنید.