آموزش قالی بافی بخش پنجم نقشه خوانی کامپیوتری تابلو فرش

آموزش نقشه خوانی کامپیوتری ( کدبندی) تابلو فرش

قسمت ششم و پایانی از آموزش 0 تا 100 قالی بافی

با بخش پایانی سری آموزش قالی بافی در خدمت شما هستیم و می خواهیم در قسمت آخر نقشه خوانی فرش دستباف را با هم یاد بگیریم و همچنین به این سوال پاسخ خواهیم داد ک چرا باید از نقشه های کامپیوتری تابلو فرش به جای نقشه های سنتی استفاده کنید را توضیح می دهیم. و برای اینکه 0 تا 100 خواندن نقشه های کامپیوتری تابلو فرش را آموزش ببینید باید بهتون بگوییم که جای درستی آمده اید چون بعد از خواندن این مطلب توانایی این را خواهید داشت که بدون نیاز داشتن به مربی و یا مراجعه برای آموزش به آموزشگاه های قالی بافی تمامی نقشه های کامپیوتری تابلو فرش موجود در جهان هستی را در ابعاد و اندازه های مختلف و همچنین با تعداد رنگ های زیاد و کم ببافید بدون اینکه دچار کوچکترین اشتباهی در نقشه خوانی شوید. خواندن این مطلب شاید 15 دقیقه بیشتر از وقت با ارزش شما را نگیرید ولی در عوض شما را استاد نقشه خوانی قالی می کند.

نقشه قالی دستباف چیست؟

به مجموعه نقش و نگار هایی که بروی کاغذ های شطرنجی مخصوص فرش کشیده می شود نقشه فرش گفته می شود. در زمان های قدیم که نقشه قالی وجود نداشت بافنده قالی نقش و نگاره های قالی را به صورت ذهنی و بدون وجود نقشه و به کمک ذهن بروی دار قالی پیاده می کردند. همین حالا هم اگر تابلو فرش های قدیمی را مشاهده کرده باشید طرح هایی که به صورت حیوانات و یا گل و بوته بافته شده اند نقشه قالی همگی آنها به صورت ذهنی بوده و هیچ نقشه کاغذی وجود نداشت.

نقشه فرش دستباف سنتی چیست؟

نقشه های سنتی به نقشه هایی گفته می شود که طراح نقشه ابتدا نقشه را بروی کاغذ های شطرنجی مخصوص قالی طرح مورد نظر را طراحی و پیاده می کند سپس توسط آبرنگ نقش و نگاره های نقشه رنگ آمیزی می شود و بعد از آن حاشیه ی نقش و نگاره ها به اصطلاح نقطه گذاری می شود تا نقشه خوانی را برای بافنده آسان کند. بعد از این کار طراح نقشه قالی، کارت رنگ را برای نقشه آماده می کرد تا هر وقت که کسی قصد بافت آن طرح را داشت بتواند با کارت رنگ آن نخ های نقشه فرش را تهیه کند.

با گذشت زمان و بروی کار آمدن نقشه های سنتی دیگر کمتر کسی رو به بافتن طرح های ذهنی می آورد چون نقشه های سنتی از کیفیت و نقش و نگار های زیباتر و نسبتا پیچیده تری برخوردار است. و همچنین نسبت به طرح های سنتی دقیق تر نیز بود.

نقشه های کامپیوتری تابلو فرش یا نقشه های کدبندی فرش چیست؟

همانطور که تمامی عرصه در حال پیشرفت و توسعه هستند صنعت فرش دستبافت نیز از این پیشرفت مستثنا نیست و دستخوش تغییرات و توسعه شده است. با روی کار آمدن نقشه های کامپیوتری فرش دیگر نقشه های سنتی رو به منسوخ شدن است و دیگر کمتر کسی به جز افراد قدیمی که از نقشه های سنتی بافندگی قالی رو شروع کرده اند و دل کندن از این نقشه های قالی برایشان سخت است اما برای پیشرفت باید متحمل این کوچ اجباری شوند.

نقشه های کامپیوتری به نقشه های گفته می شود که توسط نرم افزار های مخصوص طراحی فرش و نرم افزار های گرافیکی نظیر فتوشاپ طراحی و پیاده سازی می شود. در این نوع طراحی توسط نرم افزار اطلاعات نظیر پالت رنگ ها و وزن رنگ ها خروجی گرفته می شود و توسط رنگرزهای ماهر در خمره های رنگرزی نخ ها رنگ می شوند سپس نخ های رنگ شده به شکل توپ درآمده و بروی آنها شماره ی مخصوصی چسبانده می شود و بعد از آن نخ ها به صورت پک و بسته بندی آماده می شود. تعداد نخ های نقشه های کامپیوتری تابلو فرش نسبت به نقشه های سنتی بالاتر است و همچنین نقشه های کامپیوتری تابلو فرش به صورت شماره و کدبندی است یعنی شما دیگر درگیر نقشه سنتی و پیدا کردن رج و بافت اشتباه نیستید و فقط با یکسری اعداد سروکار دارید.

بعضا بعضی از بافنده ها یا هنرجو های فرش دستباف وقتی می خواهند شروع به بافت نقشه های کدبندی کنند تصور می کنند که حتما باید در منزلشان کامپیوتر داشته باشند در حالی که تنها دلیل نام گذاری نقشه های کامپیوتری به این خاطر است که توسط نرم افزار های کامپیوتری طراحی می شود و به همین دلیل به این نوع نقشه ها کامپیوتری یا کدبندی می گویند.

چرا باید از نقشه ها کامپیوتری تابلو فرش به جای نقشه های سنتی فرش استفاده کنیم؟

همانطور که پیش تر گفتیم نقشه های سنتی رو به منسوخ شدن است و دیگر کمتر بافنده ای را خواهید یافت که از نقشه های سنتی قالی استفاده می کند. یکی از مهمترین دلایلی که برای اینکار میتوان گفت کیفیت و دقت بالای طرح های کامپیوتری است زیرا توسط نرم افزار طراحی می شود و ریز ترین جزییات نیز در طرح نهایی پیاده می شود اما دلایل دیگری نیز وجود دارد که در زیر لیستی از آنها را می توانید مشاهده کنید:

دلایل برتری نقشه های کامپیوتری نسبت به طرح های سنتی قالی

  1. کیفیت بالای نقشه های کدبندی
  2. دقت بالای طرح های کامپیوتری
  3. بافت آسان نسبت به نقشه های سنتی فرش
  4. تعداد رنگ بالا نسبت به نقشه های سنتی
  5. مقدار نخ برای هر نقشه به صورت استاندارد بوده و کم و زیاد نمی آید.
  6. رنگرزی نخ ها با دقت بالایی نسبت به سنتی رنگرزی می شود
  7. تمامی جزییات در طرح های کامپیوتری تابلو فرش پیاده می شود.
  8. بافنده درگیر نقش و نگار قالی نیست و فقط برای بافت با یکسری اعداد سر و کار دارد.

اینها تنها بخشی از تفاوت نقشه ها سنتی و کامپیوتری با یکدیگر است اگر میخواهید در این باره بیشتر بدانید می توانید مقاله ی فرق نقشه های سنتی با کامپیوتری تابلو فرش را مطالعه کنید.

آموزش نقشه خوانی کامپیوتری ( کدبندی ) تابلو فرش دستباف

قبل از اینکه بخواهید نقشه خوانی کامپیوتری را بیاموزید باید یک طرح کامپیوتری تابلو فرش تهیه کنید برای تهیه و دیدن طرح های کامپیوتری می توانید اینجا کیک کنید.

بعد از اینکه دارقالی خود را چله کشی کردید همانطور که در بخش چله کشی توضیح داده شد باید چله های خود را برای بافت نقشه کامپیوتری با استفاده از ماژیک و یا چسب چله ها را به واحد های 10 تایی و 50 تایی و 100 تایی تقسیم بندی کنید. اگر هنوز اینکار را انجام نداده اید می توانید از طریق این لینک آموزش نحوه ی چله کشی عمل چله کشی و نحوه ی تقسیم چله ها به واحد ای گفته شده را آموزش ببینید.

برای نقشه خوانی کامپیوتری ابتدا باید چله ها رو کدبندی کنیم و سپس نخ های موجود در بسته ی آموزشی رو به ترتیب شماره و طیف رنگی داخل یک کارتن بچینیم تا بتونیم به راحتی از آنها استفاده کنیم.

کدبندی دارقالی چله کشی شده

دلیل کدبندی دار قالی این است که هنگامی که شماره ی گرهی رو از رو نقه می خوانیم بتوانیم آن گره رو به راحتی رو دارقالی و چله ها پیدا کنیم

برای کدبندی دارقالی و چله شما در ابتدا به دورنگ ماژیک احتیاج خواهید داشت که یکی از آنها قرمز و دیگری هر رنگی می تواند باشد. برای شروع ابتدا چله های اضافی در دوطرف دار که 5 گره سمت راست و 5 گره از سمت چپ چله ها رو جدا آنها رو کامل رنگ میکنیم که بدونیم آنها اضافی اند قرار نیست روی آنها گره و بافتی انجام بشه در زیر با رنگ قرمز 5 گره های اضافی در کناره ها چله مشخص شده که باید رنگ کنیم.

کدبندی دار قالی چله کشی شده

بعد از اینکه چله های اضافی که قرار نیست بافت بخوره و فقط پودکشی انجام میشه رو مشخص کردیم از سمت چپ چله هارو 10تا 10 تا جدا می کنیم و علامت می زنیم یعنی در واقع گره ششم از سمت چپ می شود گره اولی و 5 تای اول رو که در بالا رنگ کردیم در نظر نمی گیریم از تار و یا گره ششم 10 تار می شماریم و به دهمین تار که رسیدیم دهمین تار رو رنگ میکنیم. بعد دوباره 10 تار می شماریم و به دهمین تار که رسیدم آن را رنگ می کنیم وقتی چهار تا واحد 10 تاری جدا کردیم پنجمین واحد 10 تایی رو با رنگ قرمز رنگ می کنیم به واحد های 50 تایی که رسیدم آن را قرمز رنگ میکنیم.

کدبندی دار قالی چله کشی شده

همین کار تا انتهای چله ها انجام می دهیم.

کدبندی دار قالی چله کشی شده

و همچنین برای تقسیم بندی میتونید از برچسب شماره نیز استفاده کنید به گره شماره ی 10 رسیدید یا اولین واحد 10 تایی عدد 10 رو بهش بچسبونید و واحد 10تایی دومی رو عدد 20 رو بچسبونید و به همین صورت چله هارو شماره بندی کنید.

بعد از شماره بندی چله نوبت به نقشه خوانی کامپیوتری می رسد.

نحوه ی نقشه خوانی کامپیوتری فرش

صفحه ی اول رو از داخل نقشه ها خارج کنید. نقشه شامل موارد زیر می باشد.

کدبندی دار قالی چله کشی شده

نقشه های کامپیوتری همانطور که در تصویر بالا می بینید از سه بخش تشکیل شده که ما با آن سه بخش کار داریم.

بخش اول

که نوشته لای که در برخی از نقشه های کامپیوتری رج هم نوشته می شود هر دو کلمه معنی یکسانی دارند و رج رو مشخص می کنین که در تصویر بالا رج 23 را نشان می دهد.

بخش دوم

که حرف (س) هست که مخفف کلمه ی سانتی متر می باشد که در برخی از نقشه های کامپیوتری همان سانتی متر ذکر می شود و نشان دهنده ی اندازه بافت می باشد در بالا عدد 3.2 را نشان می دهد به این معنا که فرش ما تا رج 23 باید 3.2سانتی متر ارتفاع داشته باشد و به کمک این عدد میتوانیم بفهمیم که اندازه و ارتفاع فرش ما درست است یانه

مثلا عدد بالا3.2 رو نشون میده اگر تا رج 23 اندازه بزنیم و عدد بدست آمده کمتر از 3.2 باد یعنی ارتفاع فرش ما پایین تر از حد استاندارد است به اصطلاح فرش ما پایین زدگی دارد و اگر عدد بدست آمده بیشتر از 3.2 باشد ارتفاع فرش ما بالاتر از حد استاندارد است و به اصطلاح بالازدگی دارد.

پس حتما هر 10 رج که بافت زدیم حتما اندازه بزنیم ببینیم ارتفاع استاندارد است یا نه

بخش سوم

رنگ نخی که قرار است ببافیم رو مشخص می کند اگر دقت کنید همه ی نخ های داخل بسته ی کامپیوتری دارای شماره می باشد و نشان دهنده ی این عدد است.

خب برای شروع بافت اولین رنگ رو که در این نقشه عدد 1 است رنگ نخ شماره ی یک ما در اینجا مشکی است (ممکن است رنگ نخ و عدد رنگ و رج داخل نقشه ی شما فرق کند) و نشان دهنده ی نخ شماره 1 است رو بر می داریم.

و گره های 1 تا 16 را با رنگ شماره ی 1 می بافیم.

کدبندی دار قالی چله کشی شده

نکته: سه تا خط تیره و یا ممکنه سه نقطه باشه رو الی بخونید از گره شماره ی 1 الی گره شماره ی 16 از رنگ شماره ی 1 ببافید.

بعد  دوباره گره های 107 الی 122 رو با رنگ شماره ی 1 ببافید.

بعد از اینکار کار ما با رنگ شماره ی 1 تمام می شود و سراغ رنگ بعدی می رویم.

که در نقشه ی ما رنگ شماره ی 2 است و رنگ نخ  آن بنفش  نخ شماره ی 2 رو بر میداریم و گره 103 رو روی چله ها بوسیله ی شماره گذاری هایی که کردیم پیدا می کنیم  آن را می بافیم.

کدبندی دار قالی چله کشی شده

کارمان با این نخ هم تمام می شود و سراغ نخ بعدی می رویم و به همین شکل تا وقتی که رج ما تمام شود ادامه میدهیم. بعد از آنکه رج ما تمام شد یکبار پودکشی ضخیم ونازک رو انجام میدیم و میریم سراغ رج بعدی

کدبندی دار قالی چله کشی شده

کلام آخر

بافت تابلوفرش بوسیله ی نقشه های کامپیوتری خیلی آسونه و در عین اینکه آسونه خیلی هم دقیق هستش خیلی خلاصه وار رنگ مورد نظر رو به ترتیب نقشه برمی دارید و گره های گفته شده رو با اون رنگ میبافید هیچ پیچیدگی نداره بازم اگر مشکلی و یا سوالی داشتین تیم پشتیبانی ما در خدمت شما هستش میتونید مشکلاتتون رو باهاشون در میون بذارید و رفع کنید.

امیدوارم از آخرین جلسه ی قالی بافی حرفه ای در 5جلسه استفاده ی لازم رو برده باشین و تونسته باشیم با آموزش ها رضایت شما رو جلب کنیم. شما هم اگر تجربه ی از بافت نقشه های کامپیوتری دارید خوشحال می شویم با ما در میان بگذارید.

برای خرید پکیج کامل لوازم قالی بافی اینجا کلیک کنید.

برای دیدن قسمت اول آموزش قالی بافی اینجا کلیک کنید.

.

.

.

.

.

.

.

آموزش بافت تابلو فرش کامپیوتری، آموزش قالی بافی کامپیوتری، اموزش بافت تابلو فرش شماره ای، طرز بافت،، فرش کامپیوتری، آموزش فرش کامپیوتری، اموزش تابلو فرش شماره ای، اموزش قالی بافی با نقشه، اموزش قالی کامپیوتری، آموزش بافت فرش کامپیوتری، طریقه بافتن فرش از روی نقشه، نقشه خوانی تابلو فرش، فرش کامپیوتری، آموزش بافتن فرش کامپیوتری، طرز بافت تابلو فرش کامپیوتری، نقشه خوانی فرش، آموزش نقشه خوانی فرش دستباف، اموزش کد بافی تابلو فرش، نقشه فرش کامپیوتری، اموزش نقشه قالی بافی، شماره گذاری تابلو فرش، آموزش تابلو فرش کامپیوتری، کد بافی تابلو فرش، نقشه قالی بافی، بافت تابلو فرش کامپیوتری، آموزش نقشه خوانی قالی بافی، آموزش نقشه خوانی سنتی قالی بافی، نقشه خوانی قالی، نقشه قالی کامپیوتری
دانلود رایگان آموزش قالی بافی کامپیوتری، آموزش نقشه فرش دستباف، قالی بافی کامپیوتری، کانال آموزش قالی بافی کامپیوتری، نقشه خوانی قالی بافی، خواندن نقشه کامپیوتری تابلو فرش، قالیبافی کامپیوتری، نقشه تابلو فرش کامپیوتری، نقشه کامپیوتری فرش، تابلو فرش کد بافی، نقشه کامپیوتری فرش دستباف، نقشه کامپیوتری تابلو فرش دستباف، قالی کامپیوتری، روش بافت تابلو فرش کامپیوتری، نقشه کامپیوتری تابلو فرش، تابلو فرش کامپیوتری، فرش کامپیوتری چیست، اموزش بافت قالی کامپیوتری، طریقه بافت تابلو فرش کامپیوتری، نقشه قالی بافی کامپیوتری، آموزش نقشه خوانی تابلو فرش، آموزش فرش بافی کامپیوتری، تابلو فرش نقشه قالی کامپیوتری
نقشه خوانی فرش دستباف، نقشه فرش، آموزش نقشه خوانی فرش، آموزش نقشه خوانی قالی، نقشه کامپیوتری تابلو فرش کوچک، اموزش فرش کامپیوتری، تابلو فرش شماره ای، آموزش بافت تابلو فرش با نقشه کامپیوتری، نقشه کامپیوتری، نقشه قالی ترکی، نقشه تابلوفرش کامپیوتری، نقشه فرش/کامپیوتری، فرش کد بافی
اموزش قالی بافی نقشه، شطرنجی نقشه کامپیوتری تابلو فرش دستباف، نقشه ی قالی بافی، نقشه قالیبافی
نقشه های قالی بافی، نقشه ی قال، کدبافی، نقش قالی بافی، نقشه قالی بافی تابلو فرش، نقشه بافت فرش
نقشه قالی بافی دستی، کامپیوتری نقشه تابلو فرش رایگان، نقشه قالی دستباف، نقشه قالی دستباف ترکی، نقشه قالی تابلو فرش، دانلود رایگان نقشه کامپیوتری تابلو فرش، تابلو کامپیوتری، نقش سنتی کامپیوتری، نقشه قالین بافی، نقشه تابلو فرش دستباف، نقش قالی دستباف، بازی فرش بافی

 

4.3 11 رای ها
امتیازدهی به مقاله
هزینه دوره آموزش قالیبافی 900 هزارتومن

فقط امروز با تخفیف 399 هزارتومن

پکیج کامل لوازم قالی بافی شامل کلیه لوازم قالی بافی

دارقالی، نخ و نقشه کامپیوتری تابلوفرش، نخ چله، پودضخیم، پود نازک، دفه، سیخ پودکشی، قلاب، هاف، تسمه

اشتراک در
اطلاع از
guest

30 نظرات
قدیمی‌ترین
تازه‌ترین بیشترین رأی
بازخورد (Feedback) های اینلاین
مشاهده همه دیدگاه ها
نیما
نیما
4 سال قبل

ببخشید یعنی ما باید کل قالی را گره بزنیم تا کامل بشه

هنرکده محمدی
هنرکده محمدی
4 سال قبل
پاسخ به  نیما

سلام
بله قالی از کناره هم قرار گرفتن گره ها تشکیل میشه و کار زمان بری به خاطر همین هم خیلی با ارزشه

fati
fati
4 سال قبل

سلام
منظور از کد گل 59 چی؟؟؟

هنرکده محمدی
هنرکده محمدی
4 سال قبل
پاسخ به  fati

سلام
کد نخ و نقشه انتخابی هست که بدونیم کدوم طرح رو انتخاب کردین

افشین
افشین
4 سال قبل

با سلام ببخشید دار و نقشه های با ابعاد بزرگتر هم دارین؟ که مثل همین نقشه و نخش باهاش باشه ممنونم.

هنرکده محمدی
هنرکده محمدی
4 سال قبل
پاسخ به  افشین

سلام بله موجوده لطفا با شماره زیر در ارتباط باشید و واستاپ پیام بدید براتون بفرستن
09352334009

خانم تیموری
خانم تیموری
2 سال قبل

سلام من ازبندرلنگه پیام میدم تابلو فرش کامپیوتری مخواستم برای دستمزد کارکنم توخانه

Parisa
Parisa
4 سال قبل

سلام خسته نباشید ببخشید تسمه و هاف رو باید از کجا تهیه کنم؟

هنرکده محمدی
هنرکده محمدی
4 سال قبل
پاسخ به  Parisa

سلام وقتتون بخیر از نجاری ها میتونید تهیه کنید و با از خط کش استفاده کنید و یا برای تسمه از یک سیخ کباب و برای هاف از دو سیخ کباب که به هم وصل شدن استفاده کنید

زهرا
زهرا
4 سال قبل

سلام، ممنون ومتشکرم بابت آموزش رایگانتون

هنرکده محمدی
هنرکده محمدی
3 سال قبل
پاسخ به  زهرا

سلام
خواهش میکنیم خوشحالیم که برای شما مفید بوده🌹🙏

فریبا
فریبا
3 سال قبل

سلام خسته نباشید
ببخشید من تازه قالی بافی رو یاد گرفتم و تازه هم شروع کردم متاسفانه چون تازا کارم حواسم نبود موقع بریدن کاموا سه تا از تارای چله کشی رو هم بریدم و الان نمیدونم چیکارش کنم خواهشن یه فیلمم درباره این موضوع بزارید

هنرکده محمدی
هنرکده محمدی
3 سال قبل
پاسخ به  فریبا

سلام فیلم آموزش ترمیم چله موجوده میتونید از این لینک تهیه کنید و ببینید.

ل.ف
ل.ف
3 سال قبل

سلام ببخشید حاشیه تابلو فرش که فقط پود کشی انجام میشه پایین تر از جاهایی هست که بافت انجام میدهیم .حالا باید چکار کنم

هنرکده محمدی
هنرکده محمدی
3 سال قبل
پاسخ به  ل.ف

سلام پود ضخیم رو به کناره های دار وصل کنید

شهرزاد
شهرزاد
3 سال قبل

با سلام، در مورد بافت فرش گرد هم آموزش دارید؟

هنرکده محمدی
هنرکده محمدی
3 سال قبل
پاسخ به  شهرزاد

سلام
بله به زودی بافت فرش گرد رو هم آموزش خواهیم داد🌹🙏

مبینا
مبینا
3 سال قبل

بسیار ممنون بابت آموزش مفیدتون

هنرکده محمدی
هنرکده محمدی
3 سال قبل
پاسخ به  مبینا

سلام خواهش میکنیم خوشحالیم که براتون مفید بوده 🙏🌹

محسن پریسای
محسن پریسای
3 سال قبل

با سلام. در نقشه خوانی کامپیوتری از کججا بفهمیم چه رنگی باید ببافیم؟

هنرکده محمدی
هنرکده محمدی
3 سال قبل
پاسخ به  محسن پریسای

سلام
کامل داخل ویدئو توضیح داده شده هر رنگی شماره ای داره که درج شده لطفا ویدئو آموزش رو با دقت ببینید

موسوی
موسوی
3 سال قبل

باسلام وخسته نباشید میگیم خدمتتون اموزشتون عالی بود ومفید اگه امکان داره درباره درامد ودستمزد این کار اطلاعاتی دراختیارمون قراربدید خیلی ممنون ازشما

هنرکده محمدی
هنرکده محمدی
3 سال قبل
پاسخ به  موسوی

سلام خیلی ممنون از شما خوشحالیم که براتون مفید واقع شده بهتون پیشنهاد میکنیم مقاله درآمد قالی بافی رو مطالعه کنید.

Sahar
Sahar
3 سال قبل

سلام خسته نباشید موقع چله کشی حواسم نبوده و در آخر متوجه شدم که دوتا از چله ها پیچ خوردن چی کار باید بکنم؟

هنرکده محمدی
هنرکده محمدی
3 سال قبل
پاسخ به  Sahar

سلام خانم سحر
متوجه نظورتون نشدیم

مصطفی
مصطفی
3 سال قبل

عالی بود، ممنون از آموزشتون

هنرکده محمدی
هنرکده محمدی
3 سال قبل
پاسخ به  مصطفی

خوشحالیم که براتون مفید بوده مصطفی جان 🙏🌹

زری
زری
2 سال قبل

سلام … ببخشید شما نقشه خوانی قالی تبریز هم بلدین ؟ از این نقشه های ک روی سطح نقشه یسری کدمینویسن ک مثلا کدوم رنگ گرده هس کدوم رنگ داخل گل و امثال اینا ؟

اسکرول به بالا
Open chat
سوالی درباره پکیج آموزش دارید بپرسید؟
سلام
اگر در مورد پکیج های آموزشی سوالی دارید بپرسید؟ در اسرع وقت پاسخ خواهیم داد