فرش ایرانی را بشناسید!

اگر به بازارهای فرش ایران رفته باشید قطعا شما هم مجذوب نقش و طرح های زیبای فرش اصیل ایرانی شده اید. دیدن فرش هایی در ابعاد و اندازه های مختلف با رنگ های زنده و طرح های متنوع هر فردی را تشویق به خرید یک تخته از آن می کند.

به هر حال فرش های ایرانی یکی از پرطرفدارترین فرش های جهان محسوب می شودو از شهرت و محبوبیت زیادی برخوردار است. در این مقاله قصد داریم دلیل این همه شهرت را با شما به اشتراک بزاریم.

تاریخچه فرش ایرانی

کارشناسان فرش بر این باورند که قالی و فرش بافی و انواع بافت متعلق به آسیاست. همچنین به نظر محققان ایران، ترکستان، قفقاز، مهد اولیه هنر فرش بافی است.

همچنین از نوشته های برگ تاریخ چنین می توان برداشت کرد که هنر قالی بافی خیلی پیش تر از میلاد مسیح وجود داشته است.

یکی از شعرای معروف یونانی نیز در قرن هفتم پیش از میلاد از تختی صحبت می کند که قالی به رنگ ارغوان آن را پوشانده است.

همچنین سار تاریخ نویسان و شاعران و نویسندگان نیز در نوشته هایشان به این نکته اشاره کرده اند که یکی از عادات ایرانیان استراحت روی فرش های نرم و لطیف است.

یک بررسی ساده به ما نشان می دهد که علاوه بر کشورمان، در کشورهایی مثل ترکیه، اسپانیا، ترکمنستان، افغانستان، قفقاز، پاکستان، هند، مصر، چین، و حتی کشورهای رومانی و شبه ‌جزیرهٔ بالکان نیز صنعت فرش و هنر قالی‌ بافی رواج داشته و آن ها هم در این زمینه فعالیت داشته اند.

ایرانیان اولین کسانی بودند که قالی بافی رو شروع کردند و به همین دلیل فرش ایرانی در جهان بسیار معروف است.
همچنین یکی از قدیمی ترین فرش های جهان به نام ایرانیان ثبت شده است.

اسم این فرش پازیریک قدیمی فرش موجود در جهان است که توسط ایرانیان بافته شده است. یک مقاله کامل درباره فرش پازیریک نوشته ایم که پیشنهاد میکنیم مطالعه کنید.

فرش پازیریک در سال 1949 میلادی توسط گروهی از باستان شناسان روسیه در منطقه آلتای سیبری جنوبی در دره ای به نام پازیریک کشف شد.

تاریخچه فرش به هزاره پنجم و ششم پ.م در آسیای میانه می رسد. فرش ایرانی پازیریک را نخستین و کهن ‌ترین فرش دستباف جهان دانسته اند. که بافت آن را به دوران هخامنشیان نسبت می دهند.

در کاخ تیسفون قالی معروفی به نام بهارستان وجود دارد که دارای نقش و نگار بسیاری زیبایی است و در ادبیات اسلامی نیز مورد توجه قرار گرفته است.

ظرافت و دقت بالایی که فرش های ایرانی دارد همیشه مورد توجه بوده و بیشتر برای جنبه تزئینی بیشتر استفاده می شود.

از گذشته تا به امروز در تمام خانه‌های ایرانی حتی در ساده‌ترین خانه‌ها، مبله کردن خانه با فرش دستباف یکی از تزئینات خانه به حساب می‌آید.

اگرچه امروزه به دلیل گرانی این فرش ها، خرید آن برای بسیاری از طبقات جامعه غیرممکن است، اما استفاده از آن به عنوان هنر و صنایع دستی ایرانی جایگاه ویژه ای در بین خانواده ها دارد.

در گذشته که سبک چیدمان و تزیین مبلمان منزل با امروز کمی متفاوت بود و استفاده از مبل و صندلی فضای کمی داشت و فقط برای طبقات بالا استفاده می شد، معمولا تمام اتاق با فرش و بافت پوشیده می شد.

فرش های بزرگ بسیار رایج بود. برای پوشاندن تمام سطح اتاق اما با جایگزینی مبل ها و صندلی ها به جای بالش و پشتی، استفاده از فرش های بزرگ در منازل رایج شد، اما از ارزش و جایگاه فرش کاسته نشد و به جای فرش های بزرگ، فرش با قطعات کوچکتر رواج پیدا کرد.

مساجد نیز از جمله مکان هایی هستند که از گذشته تا به امروز همچنان مشتری فرش دستباف هستند. در گذشته پادشاهان مذهبی فرش های گران قیمت را به عنوان نماد مذهبی به مساجد اختصاص می دادند.

فرش در فرهنگ ایرانی از چنان جایگاهی برخوردار است که در مساجد و کاخ های سلطنتی به متولی ویژه ای سپرده می شود تا نگهداری و مرمت آن را بر عهده بگیرد.

حتی فرش های خیلی گران قیمت را پا نمی گذاشتند یا مثل تابلوها به دیوار آویزان نمی کردند و یا لوله می کردند و گوشه خانه می گذاشتند و در مراسم خاص استفاده می کردند.

اما وقتی صحبت از فرهنگ و هویت ایرانی می شود، بی شک فرش یکی از نمادهای برجسته ای است که این فرهنگ و هویت را نشان می دهد.

جدای از صنعت فرش که امروزه به یکی از قوی ترین اهرم های تجارت کشور تبدیل شده است، این هنر ایرانی کارکردی فرهنگی نیز به خود گرفته است.

بنابراین هر یک از نقوش نه تنها نمایانگر یک دوره تاریخی خاص است، بلکه نمادهایی از فرهنگ بافندگان آن که از مناطق خاصی از ایران هستند را نمایان می کند.

اگرچه تاریخ آغاز قالی بافی مشخص نیست و مشخص نیست که قالی بافی از چه منطقه ای آغاز شده است، اما اکثر مورخان و باستان شناسان بر این عقیده اند که ایرانیان از اولین اقوام قالی بافی بوده اند.

شواهد نشان می دهد که فرش برای مقاصد صرفاً عملی از جمله محافظت از خانه های دهقانان از سرما و رطوبت ایجاد شده و دست کم راه خود را به عنوان زینت و نشانه تغییر در خانه های اعیان باز کرده است.

می گویند دوران شکوفایی قالی بافی در ایران مصادف با حکومت صفویان بوده است.

رونق فرش ایران

دوره صفوی دوره درخشانی برای احیای هنر در همه عرصه ها بود. نمونه‌های ارزشمند در موزه‌های مشهور جهان مانند فرش معروف اردبیل بیشتر حاصل کارگاه‌های فرش سلطنتی در این دوران است.

حمایت پادشاهان صفوی و ابراز علاقه آنان به این حرفه باعث شد تا صنعت فرش از پیشه روستایی به یکی از هنرهای زیبا تبدیل شود.

شاه عباس نقش مهمی در این زمینه ایفا کرد، زیرا با راه اندازی کارگاه قالیبافی در کنار کاخ های سلطنتی خود مستقیماً بافندگان را راهنمایی می کرد تا از کیفیت بافت و ظرافت آنها اطمینان حاصل شود.

شاه عباس با گرد هم آوردن بهترین هنرمندان، طراحان و بافندگان از سراسر کشور و گردآوری آنها در کارگاه های سلطنتی خود، شاهکارهای بی نظیری را در هنر قالی بافی خلق می کند.

با ناپدید شدن صفویان، هنر قالی بافی رو به افول گذشت. حمله افغانها همه چیز را ویران کرد و خاطره دردناک حمله مغول را در آگاهی عمومی زنده کرد.

نادرشاه نیز نتوانست در حفظ این هنر تلاش کند، در حالی که فرشبافی که هنوز مخفیانه می زیست، در دوره زندیه اعتبار بیشتری پیدا کرد و مورد توجه حاکمان قرار نگرفت.

در دوره قاجار بازار صادرات رونق گرفت. تجار تبریزی نه تنها در تبریز، بلکه در کرمان، مشهد، کاشان و سایر شهرهای ایران کارگاه‌های قالی‌بافی متعددی راه‌اندازی کرده‌اند و فرش‌های بافته شده از طریق استانبول در اروپا توزیع می‌شوند.

تاریخ میانه ایران با حمله مغول آغاز می شود که در آن ایلخانیان و تیموریان نیز ظاهر شدند. اگرچه این دوره با جنگ و خونریزی همراه است، اما از رونق هنر ایرانی به ویژه نقاشی خالی از لطف نیست.

بنابراین می توان گفت که این دوره اساس شکل گیری دوران درخشان قالی بافی بوده و قالی بافی در دوره صفویه رواج یافته و به همین دلیل این دوره را عصر طلایی قالی بافی می نامند.

بیشتر فرش های نفیس موزه های جهان که توسط استادان ایرانی بافته شده اند متعلق به این دوره است، هرچند در دوره افشاریه و زندیه به دلیل ضعف اقتصادی کشور، قالی بافی رونق چندانی نداشته است.

وی با اشاره به اینکه شکوه و رشد قالی بافی از دوره صفویه آغاز شد، افزود: شاهان صفوی از جمله خود شاه طهماسب صفوی طراح فرش بودند.

حتی برخی از جهانگردان خارجی مانند برادران شرلی، شارون تاورنیه – که در دوره صفویه به ایران سفر کردند – در نوشته های خود در آن زمان از رونق قالی بافی یاد می کنند.

در این دوره هنر قالی بافی توسط ایلات و عشایر دائماً کوچ کننده به شهرهای بزرگ منتقل شد و سپس کارگاه های بزرگ بافندگی در شهرهای کشور ایجاد شد.

این محقق سپس معتقد است که دوره قاجار با رونق صادرات فرش مهم است.

دلایل محبوبیت فرش ایرانی

یکی از دلایل مهم برای محبوبیت نقش و نگار و ظرافت های زیادی است که قالی ایرانی دارد و همچنین رنگ های دلنواز و متنوعی که در بافت استفاده می شود و در کنار زیبایی از با کیفیت مواد اولیه برای بافت استفاده می شود. و رنگ فرش زنده و طبیعی به چشم می آید.

طرح های متنوع و ظریف نیز چشم هر بیننده ای را مجذوب می کند و همه این موارد درکنار هم باعث محبوبیت جهانی فرش ایرانی شده است.

ویژگی های فرش ایرانی

بدون اینکه بخواهیم توجهی به شرایط جغرافیای کنیم بافت قالی در شهرستان های مختلف با هم شباهت ها و تفاوت هایی دارد.

در بعضی نقاط کاملا با هم فرق دارند به دلیل فرهنگ های مختلف که دارند. از تفاوت ها می توان به نوع بافت، موا اولیه و نقش و نگار اشاره کرد.

در مواردی نیز امکان دارد یک قالی را دو استاد مختلف بافته باشد که دارای ظاهر نقش و نگار یکسانی است. اما یک کارشناس خبره فرش می تواند تشخیص دهید که بافت ها با هم متفاوت است و به اصطلاح قالی دو دست بافته شده است. این وضعیت در مواردی باعث ایجاد نقص در قالی می شود.

• فرش با کیفیت ایرانی باید چه ویژگی هایی داشته باشد:
• ابعاد فرش باید درست باشد
• از پشم درجه یک استفاده شده باشد
• رنگ باید ثابت باشد و رنگ پس ندهد

بسیاری کارخانه فرش ماشینی در ایران وجود دارد اما در بعضی از شهر های کارخانه های بسیاری وجود دارد که از جمله این شهر ها می توان به کاشان و آران و بیدگل اشاره کرد که پایتخت فرش ماشینی ایران نام گرفته اند.
در این شهر ها بیشتر از 700 واحد تولید فرش ماشینی وجود دارد.

همچنین در شهر ها دیگر ایران اعم از یزد، مشهد، دلیجان، اصفهان و چد شهر دیگر نیز تولید فرش ماشینی رواج دارد.
از زمان های گذشته فرش ایرانی بسیار معروف و مطرح بود و مورد استقبال کشور های محتلف قرار گرفته است.

در این زمینه ایران از صادر کننده های عمده فرش به حساب می آید. جالب است بدانید 40 درصد از صادرات فرش توسط استان تبریز انجام می شود.

فرش دستبافت تبریز

 

فرش اعلا تبریز با فرش شهر های دیگر تفاوت های چشمگیری دارد. تفاوت در نوع بافت ریز بافتی درشت بافتی و همچنین از نظر نقشه و مواد اولیه با شهر های دیگر متفاوت است.

بعنوان مثال نقشه فرش تبریز با کرمان و نقشه اصفهان متفاوت است. برای اینکه تفاوت این فرش ها رو تشخیص دهید نیاز نیست که استاد باشید. اگر با نقشه شهرهای متفاوت آشنا باشید تشخیص برایتان راحت خواهد بود.

یک تاجر فرش با دیدن و لمس کردن فرش تا حدودی می تواند کیفیت فرش بافته شده را تشخیص دهد و آن را بشناسد.

فرش هر نقطه ایران با توجه به شرایط ‌اقلیمی، جغرافیائی و فرهنگ آن نقطه با نقطه ی دیگر متفاوت است.

حرف آخر

به پایان این مقاله رسیدیم امیدواریم که برای شما مفید بوده باشه و تونسته باشید بهره لازم را ببرید ممنون می شویم اگر شما هم تجربیات خود را از فرش ایرانی در بخش نظرات زیر مقاله بنویسین تا هم ما و هم مخاطبان دیگر از تجربه های شما استفاده کنیم